یک سیستم مدیریت محتوا (سیستم مدیریت محتوای وب) یک نرم‌افزار همراه یا مستقل برای ایجاد، گسترش، مدیریت و ذخیره محتوا در صفحات وب است. محتوای وب سایت شامل متن، گرافیک، عکس، ویدئو، صدا و کد است که برای نمایش محتوا یا تعامل با کاربر استفاده می‌شود. مدیریت محتوا نقش زیادی در تجارت امروز دارد و پایه و اساس وبلاگ نویسی، انتشار مقالات، اخبار، توضیحات محصولات و … در وب سایت است.
سیستم مدیریت محتوای وب به کاربران غیرفنی اجازه می‌دهد با کمی آموزش، وبسایت خود را تغییر دهند. این سیستم‌ها معمولاً نیاز به یک مدیر سیستم یا یک توسعه‌دهندۀ وب (برای راه‌اندازی و افزودن ویژگی‌ها) دارند، اما در درجۀ اول، ابزاری برای افراد غیرفنی به‌شمار می‌روند تا با استفاده از آن بتوانند وبسایت خود را نگهداری و مدیریت کنند.
یک سیستم مدیریت محتوا از دو عنصر تشکیل شده‌است:
- نرم‌افزار مدیریت محتوا: که به مدیر محتوا یا نویسنده، که ممکن است دانش لازم در مورد زبان نشانه گزاری (HTML) را نداشته باشد، اجازه می‌دهد تا ایجاد، ویرایش و حذف محتوای یک وب سایت را بدون نیاز به تخصص یک وب‌مستر، مدیریت کند.
- نرم‌افزار تحویل محتوا: که با تفسیر و استفاده از آن اطلاعات وبگاه را بروز رسانی می‌کند.
تاریخچه
سامانه‌های مدیریت محتوا به صورت متن‌باز از سال ۱۹۹۰ پدیدار شدند. از مهمترین سامانه‌های متن باز دنیا جوملا، وردپرس و دروپال می‌توان اشاره کرد. شما می‌توانید به راحتی یکی از سامانه‌های متن باز را روی فضای مجازی آپلود کرده و اقدام به طراحی سایت کنید.
مهمترین سیستم‌های مدیریت محتوای مشهور به شرح زیر هستند:
- wordpress محبوب‌ترین سیستم مدیریت محتوا است، که به عنوان یک CMS وبلاگ‌نویسی شروع به کار کرد، اما بعداً به یک CMS بالغ تبدیل شد. در سایت کاخ سفید هم از همین CMS استفاده می‌شود (تبدیل از دروپال به وردپرس از اواخر دولت اوباما).
- Joomla متداول‌ترین سیستم مدیریت محتوا برای ساختن سایت‌هایی با امکانات گسترده است که می‌تواند برای ایجاد و ویرایش آسان صفحات وب به کار رود، اما از WordPress پیچیده‌تر است.
- Drupal سومین CMS پرکاربرد است که قبل از WordPress و Joomla ایجاد شده‌است. یادگیری و فهمیدن آن از دو CMS قبلی سخت‌تر، اما از آن‌ها ایمن‌تر است.
قابلیت‌ها
سیستم مدیریت محتوای وب برای کنترل مجموعه‌ای پویا از مواد وب، شامل اسناد HTML، تصاویر و دیگر اشکال رسانه به کار می‌رود. سیستم‌های مدیریت محتوا با امکاناتی که در اختیار کاربر قرار می‌دهند، کنترل و ویرایش و مدیریت جداول زمانی را آسان می‌کنند. یک سیستم مدیریت محتوای وب به‌طور معمول ویژگی‌های زیر را دارد:
مجموعه‌ویژگی‌های قابل‌قیاس
بیشتر نرم‌افزارهای مدیریت محتوای وب شامل پلاگین یا ماژول‌هایی هستند که به راحتی نصب می‌شوند تا قابلیت‌های یک سایت را توسعه دهند. برای مثال:
- بهبود امکانات سئو یا بهینه سازی سایت برای موتورهای جستجو
- بهبود امنیت سایت
- ایجاد فرم های مختلف (برای مثال فرم تماس با ما)
- پشتیبانی از گوگل آنالیتیکس
- تهیه آمار بازدید صفحات
- ایجاد گالری تصاویر
- ایجاد اسلایدشو
- ایجاد تالار گفتگو
- ایجاد شبکه اجتماعی
- ایجاد فروشگاه اینترنتی
- پشتیبان‌گیری یا بکاپ اطلاعات
- توسعه ساختار محتوایی سایت (نوع پستهای سفارشی، دسته بندی های سفارشی)
قالب‌ها (Templates)
ایجاد قالب‌های خروجی استاندارد (معمولاً HTML و XML) که می‌تواند به‌طور خودکار برای محتوای جدید و موجود به کار رود، اجازه می‌دهد ظاهر تمام مطالب از یک مکان مرکزی تغییر کند.
کنترل دسترسی (Access Control)
بعضی سیستم‌های مدیریت محتوای وب از گروه‌های کاربری پشتیبانی می‌کنند. گروه‌های کاربری اجازه می‌دهند چگونگی تعامل کاربران ثبت‌نام‌شده با سایت را مدیریت کنید. دسترسی به یک صفحه در سایت می‌تواند منحصراً برای یک یا چند گروه باشد. این یعنی به یک کاربر ناشناس (کسی که وارد سیستم نشده)، یا کاربری که وارد شده اما در گروهی که یک صفحه منحصراً در دسترس آن است، عضویت ندارد، اجازۀ دسترسی داده نخواهد شد.
همچنین بعضی نرم‌افزارهای CMS به گروه‌های متفاوت کاربری امتیازات محدودی بر روی محتوای خاصی در یک وبسایت اعطا می‌کنند، که مسئولیت مدیریت محتوا را گسترش می‌دهد.
مولتی سایت
توانایی توسعۀ یک پیاده‌سازی (نصب بر روی یک سرور) در دامنه‌های مختلف، بسته به تنظیمات سرور، در بسیاری سیستم‌های مدیریت محتوای مدرن وجود دارد. همچنین این سیستم‌های مدیریت محتوا ممکن است بتوانند زیرسایت (میکروسایت / وب‌پورتال‌هایی) در یک سایت اصلی ایجاد کنند.
سادگی ویرایش محتوا
معمولاً وقتی محتوا از ارائۀ تصویری یک سایت جدا می‌شود، راحت‌تر و سریع‌تر ویرایش و اداره می‌شود. بیشتر نرم‌افزارهای مدیریت محتوای وب شامل ابزارهای WYS/WYG هستند که به کاربران غیرفنی امکان ایجاد و ویرایش محتوا را می‌دهد.
استانداردهای ارتقاء وب
سیستم‌های مدیریت محتوای وب فعال، معمولاً آپدیت‌های منظمی دریافت می‌کند که شامل مجموعه‌ویژگی‌های جدیدی است و سیستم را مطابق با استانداردهای رایج وب به روز نگه می‌دارد.
مدیریت گردش‌کار
گردش‌کار فرایند ایجاد چرخه‌ای از وظایف متوالی و موازی است که باید در CMS انجام شود. مثلاً، یک یا چند تولیدکنندۀ محتوا می‌تواند گزارشی را ارائه کند، اما این گزارش، تا زمانی که یک ویراستار آن را اصلاح و سردبیر آن را تصویب نکند، منتشر نخواهد شد.
همکاری (Collaboration)
نرم‌افزار CMS ممکن است به صورت یک پلت‌فرم همکاری عمل کند که امکان بازیابی و کار روی محتوا را توسط یک یا چند کاربرد مجاز فراهم می‌آورد. تغییرات می‌تواند برای انتشار، ردیابی و تصویب باشد یا نادیده گرفته شده و به نسخه‌های قدیمی رجوع شود. دیگر اشکال پیشرفتۀ همکاری به چندین کاربر اجازه می‌دهد به صورت هم‌زمان در یک جلسۀ همکاری، در یک صفحه تغییر (یا نظر) بدهند.
مدیریت اسناد
نرم‌افزار CMS ابزاری برای مدیریت مشارکتی چرخۀ عمر یک سند، از زمان ایجاد، در طول بازبینی‌ها، انتشار، بایگانی و امحای سند، فراهم می‌کند.
به‌اشتراک‌گذاری محتوا
نرم‌افزار CMS اغلب از طریق تولید فیدهای داده‌ای RSS و Atom در توزیع محتوا به سیستم‌های دیگر یاری می‌رساند. همچنین ممکن است به عنوان بخشی از فرایند گردش‌کار، وقتی به روزرسانی صورت گرفته باشد، برای کاربران ایمیل بفرستند.
چندزبانه بودن
توانایی نمایش محتوا به زبان‌های گوناگون.
نسخه‌ها
نرم‌افزار CMS نیز ممکن است مثل سیستم‌های مدیریت اسناد، اجازۀ فرایند نسخه‌گذاری را بدهد، که از طریق آن، صفحات داخل یا بیرون WCMS چک می‌شوند، و همچنین کاربران مجاز می‌توانند نسخه‌های قبلی را بازیابی و از یک نقطۀ انتخاب‌شده کار خود را ادامه دهند.
مزایا
هزینۀ پایین
بعضی سیستم‌های مدیریت محتوا رایگان هستند، مانند Drupal، TYPO3، Joomla و WordPress. بعضی‌های دیگر ممکن است با توجه به هزینۀ اشتراک مقرون به صرفه باشند. اگرچه ممکن است هزینۀ اشتراک گران باشد، متحمل نشدن هزینۀ استخدام تمام‌وقت توسعه‌دهندگان می‌تواند هزینۀ کل را کاهش دهد. همچنین می‌توان بر اساس نیاز، برای بسیاری از سیستم‌های مدیریت محتوا نرم‌افزار خریداری کرد.
سفارشی‌سازی آسان
یک طرح عمومی که ایجاد می‌شود، صفحه‌هایی می‌سازد که زمینه و طراحی مشابهی دارند، کد زیادی وجود ندارد. بسیاری ابزارهای سیستم مدیریت محتوا از سیستم کشیدن و رها کردن (Drag & Drop) برای طراحی برخی از قسمتهای سایت استفاده می‌کنند، که این امر ایجاد نرم‌افزارهای نهایی سفارشی را برای کاربران مبتدی آسان می‌کند. در سالهای اخیر پلاگینهای صفحه ساز (Page Builder) مختلف و موفقی ایجاد شده است و نهایتا در جدیدترین نسخه آن (نسخه ۵)، ویرایشگر گوتنبرگ که عملا نوعی صفحه ساز است، معرفی گردید.
کاربرد آسان
سیستم‌های مدیریت محتوا برای افرادی با ذهن غیرفنی طراحی شده‌اند. سادگی در طراحی رابط کاربری مدیریت، به مدیران محتوای سایت و دیگر کاربران اجازه می‌دهد محتوا را بدون آموختن کدنویسی یا جنبه‌های فنی نگهداری سیستم، به روزرسانی کنند.
مدیریت گردش‌کار
سیستم‌های مدیریت محتوا امکان کنترل اینکه محتوا چگونه، چه وقت و توسط چه کسانی منتشر شود، فراهم می‌کنند. بعضی نیز به مدیران اجازه می‌دهند قوانینی برای مدیریت گردش‌کار وضع کنند که از طریق مجموعه‌ای از گام‌های موردنیاز برای هر کدام از وظایف، مدیران محتوا را راهنمایی می‌کند.
معایب
هزینۀ پیاده‌سازی
پیاده‌سازی در مقیاس بزرگتر ممکن است نیاز به آموزش، برنامه‌ریزی و گواهی‌نامه‌هایی داشته باشد. ممکن است CMSهای خاص نیاز به نصب سخت‌افزار داشته باشند. تعهد استفاده از نرم‌افزار نیازمند سرمایه‌گذاری بیشتری است. تعهد برای آموزش، توسعه و نگهداری هزینه‌هایی هستند که بر سیستم‌های سازمانی تحمیل خواهند شد.
هزینۀ نگهداری
گاهی اوقات ممکن است نگهداری از سیستم‌های مدیریت محتوا نیازمند به روزرسانی مجوز، ارتقا و نگهداری سخت‌افزاری باشد.
مسائل مربوط به رکود
سیستم‌های مدیریت محتوای بزرگتر ممکن است در شرایطی، رکود را تجربه کنند: ۱٫ اگر زیرساخت‌های سخت‌افزاری به روز نباشند، ۲٫ اگر پایگاه‌های داده به درستی به‌کارگیری نشوند، ۳٫ اگر فایل‌های web cache (که باید هر وقت داده‌ها بارگذاری مجدد می‌شوند، به روزرسانی شود) به سرعت رشد کند. مسائل مربوط به بارگذاری متعادل ممکن است ذخیرۀ این فایل‌ها را مختل کند.
ادغام ابزارها
آدرسهای اینترنتی تولید شده توسط بسیاری از CMSها به اندازۀ کافی برای صفحات ایستا و دیگر ابزارهای وب، باثبات نیستند که بتوان به آن‌ها اعتماد کرد، چون به صورت پویا توسط پارامترهای داخلی و منابع اطلاعاتی تولید می‌شوند، به خصوص در موتورهای جستجو.
مشکلات و تصورات غلط در سیستم مدیریت محتوا
۱٫ یکی از بزرگترین تصورات غلط در مورد CMS اینه که عنصر اصلی موفقیت وب سایت است. که این کاملا نادرسته. یه سیستم مدیریت محتوا باید مدیریت و توزیع محتوای وب رو برای مالک وبسایت یا مدیر وب (ها) آسون کنه، اما موفقیت وبسایت هیچ ارتباطی با CMS نداره؛ اون رو با کیفیت محتوا، کیفیت خدمات، بازاریابی و بسیاری از عوامل دیگر که خارج از بحث این مقاله هستند، انجام می ده.
۲٫ تصور غلط در مورد CMS اینه که نیاز به استخدام یک توسعه دهنده وب یا برنامه نویس برای تغییر در یک وب سایت رو از بین می بره. که این در بسیاری از موارد درست نیست.
اکثر سیستم های مدیریت محتوا، به ویژه سیستم های Open Source که برای پوشش هر گونه عملکرد ممکن، نیاز به یک برنامه نویس وب با تجربه دارن تا هر گونه سفارشی سازی رو برای خرد کردن اهداف تجاری خود و حفظ یک پروژه در مقیاس بزرگ فراهم کنن.
یه نمونه بسیار خوب از یه سیستم CMS، دروپال است. بیشتر کاربران نهایی گفتن که دروپال بهترین و مقرون به صرفه ترین راه حل برای هر وب سایت است. این کاملا نادرسته. چون به یه برنامه نویس وب نیاز داره تا یه پروژه دروپال رو راه اندازی و سفارشی کند و به دلیل پیچیدگی اون به یک وب مستر با تجربه یا توسعه دهنده وب برای حفظ و مدیریت یک سایت دروپال نیاز داره.
بنابراین، اگه شما یک کسب و کار کوچک هستید و هزینه یک عامل مهم در توسعه ی وب سایت شما است، به یک برنامه مدیریت محتوا که به ساعات زیاد برنامه نویسی برای تنظیم و تعمیر و نگهداری نیاز نداره رو در نظر بگیرید.
منابع
